Bildungsideal

Alexander von Humboldt () was na Napoleon de bekendste man van zijn tijd. Hij was een fel tegenstander van slavernij, vermeldt Andrea Wulf al op de eerste pagina’s van deze vuistdikke en veel geprezen biografie. Juist in de tijd dat de wetenschappen tot grote bloei kwamen en de wetenschappers op zoek gingen naar algemene natuurwetten, stelde Humboldt dat de natuur met het gevoel moest worden ervaren.

Verbluffend en intimiderend maar ook jaloersmakend om te lezen in welk een razend tempo Alexander von Humboldt zich talloze academische disciplines eigen wist te maken. Jaloersmakend ook is de episode waarin Wulf de kruisbestuiving tussen Humboldt en Goethe beschrijft. Humboldt experimenteerde met dieren maar ook met zijn eigen lichaam en was daarin niet bepaald zachtzinnig. En hij onthield alles wat hij gelezen of bestudeerd had, werkelijk fenomenaal!

Nauwelijks in Venezuela aangekomen, we schrijven , werd Humboldt tot zijn afschuw geconfronteerd met slavernij. Hij werd prompt abolitionist voor het leven. En hier al constateerde hij milieu- en klimaatschade als gevolg van boskap en landbouwtechnieken. Als geen ander realiseerde hij zich dat alles met alles samenhing. Humboldt nam afscheid van de Aristoteliaanse visie dat wat de natuur produceerde omwille van de mens geschiedde.

Alexander von Humboldt, milieuactivist avant la lettre

“Alles heeft invloed op elkaar.” Op de top van de Chimborazo, wat toentertijd de hoogste berg van de wereld werd geacht, had Alexander von Humboldt op 23 juni zijn aha-erlebnis. Hij overzag het landschap en kwam tot het inzicht dat de natuur één groot organisme is, een “web van leven”. Menselijk ingrijpen in dat organisme bleef niet zonder consequenties. Humboldt is de oervader van het milieubewustzijn. En nog veel meer.

De Britse historica Andrea Wulf schreef met De uitvinder van de natuur een schitterende biografie van Alexander von Humboldt (). Zij presenteert hem als een kind van de Verlichting, een rusteloze homo universalis, die na de dood van zijn harteloze moeder zijn burgerlijke bestaan als mijnbouwingenieur opgaf om met het geld van de erfenis zijn droom na te jagen: reizen, zover de wind hem bracht. In gaven de Spanjaarden hem een paspoort voor een expeditie naar Zuid-Amerika. Hij bleef er drie jaar en beschreef zijn avonturen in Ansichten der Natur.

Humboldt hield van de wildernis. Wat door Georges de Buffon omschreven werd als een oord van de verschrikking, het bewijs dat de Nieuwe Wereld inferieur is aan de Oude, was voor Humboldt het ‘Naturgemälde’ van het leven zelve. Hij rekende af met de fysi

Verloren held van de wetenschap

Miljoenen Amerikanen, in een lange lijn door het land, keken op een zomermiddag naar de lucht terwijl de schaduw van de maan op het land neersloeg en de zon langzaam verdween en toen gevaarlijk fel ging schijnen. Slechts een groep mensen aan de Oostkust had oog voor iets anders, voor de president en zijn vrouw die, onder het flitsen van hun camera’s, verschenen op een balkon van het Witte Huis. Met de hoofden in hun nek aanschouwden ze het spektakel, als lagen ze naast elkaar op het strand, beschenen door een natuurlijke spotlight. De menigte keek toe terwijl zij keken. Toen zette Donald Trump resoluut zijn bril af, hij had genoeg gezien en stak zijn duim op naar het publiek. En keek toen toch nog een keer omhoog, met dichtgeknepen ogen en vertrokken mond, witte tanden naar het licht, en beschermd door niets dan het speldje met de vlag van zijn land op zijn jasje. ‘Niet kijken!’ riepen de mensen die naar hem keken hem toe.

Ruim twee eeuwen eerder en een stuk zuidelijker keek een wetenschapper naar de voltrekking van hetzelfde fenomeen. In oktober van het jaar , aan de kust van het huidige Venezuela, stond Alexander von Humboldt om vijf uur in de ochtend op het terras van zijn huis instrumenten te prepareren en lenzen scherp te stellen. Zij

De H van Humboldt
door Barbara Rottiers

Ik heb een nieuwe vriend. Hij is al jaar dood, maar je kunt je nog altijd goed met hem amuseren. Alexander von Humboldt is zijn naam. Eerlijk gezegd had ik hem liever alleen voor mezelf gehouden, maar zijn liefde voor de natuur werkte zo aanstekelijk en zijn inzichten over het klimaat waren zo baanbrekend, dat ik besloot in het bijzonder jullie, jonge lezers, kennis met hem te laten maken.

Niemand minder dan Charles Darwin zei over hem: ‘Ik sta op de schouders van Von Humboldt.’ (Hopelijk had hij geen schoenen met hakken aan!) Dit is echter geen boek over acrobatie, maar wel over het dolle, avontuurlijke leven van natuurwetenschapper en ontdekkingsreiziger Alexander von Humboldt. Ga je mee op expeditie?

Recensie

Gezien de illustratie op de cover van dit boek vindt Barbara Rottiers het tijd worden dat het imago van Alexander von Humboldt eens flink wordt afgestoft. Eigenlijk is het een ontzettend grappige cover: met zo’n gezellig gekleurde plumeau die een stijf standbeeld afstoft. Jammer is alleen dat het boek toch een wat zakelijke uitstraling heeft. Is het de gele band aan de zijkant? Of misschien het lettertype en de volle bladspiegel?

Hoe dan ook: laat je niet misleiden door het uiterlijk of het op-het-eerste-gezicht stoffi

Bijna iedereen kent ze wel: kosmoloog en natuurkundige Stephen Hawking, bioloog en televisiemaker David Attenborough, en (misschien minder bekend) filosoof en antropoloog Claude Lévi-Strauss. Beroemde wetenschappers, die ieder een belangrijke bijdrage hebben geleverd aan de ontwikkeling van hun vakgebied.

Alexander von Humboldt, de Pruisische naturalist en ontdekkingsreiziger, verenigde al deze wetenschappers (en disciplines!) in één persoon. In zijn tijd &#; dat wil zeggen, de negentiende eeuw &#; was Von Humboldt namelijk de godfather van de wetenschap: een avontuurlijk ontdekkingsreiziger, wetenschappelijk duizendpoot, en een ongelofelijke workaholic. Een geliefde inspiratiebron voor tal van andere wetenschappers, waaronder Charles Darwin en Johann von Goethe.

&#;De kleine apotheker&#;

Alexander von Humboldt () werd geboren als de zoon van een Pruisische officier en groeide op in het achttiende-eeuwse Berlijn. Zijn vader, Alexander George von Humboldt, was een welgestelde man van adellijke komaf (niet voor niets &#;von&#; Humboldt). Na zijn officierscarrière ging Alexander senior aan de slag als kamerheer van de Pruisische kroonprinses. Zo kon de familie Von Humboldt warme contacten onderhouden met de koninklijke familie.