Biografie jan wolkers recensie
Jan Wolkers aan het werk
Het boek van Onno Blom over Jan Wolkers, Het litteken van de dood, is meeslepend. Ik ben niet de eerste die deze biografie zo noemt. Meteen in de Proloog heeft de verteller me al te pakken: ‘Op een mooie herfstdag in nam ik in Den Helder de boot naar Texel. Aan de andere kant van het water lag het eiland onder een woeste wolkenlucht te glinsteren in de zon.’ Het is of je Wolkers zelf leest.
Voor wie Wolkers indertijd heeft gevolgd, is de biografie een reis in het verleden. Het tumult. Het feest als er weer een nieuw boek van hem uitkwam. De bravoure in de interviews, je hoort zijn stem: ‘Als een jury mij een literaire prijs durft te geven, daag ik de heren stuk voor stuk uit voor een tweegevecht. Gewoon fysiek ertegenaan. Ik rijg ze open van hun strot tot aan hun geslachtsdeel, als dat er tenminste nog zit.’
Ik zit weer flink te bladeren in De kus, Groeten van Rottumerplaat, Terug naar Oegstgeest. Lievelingsboeken waar een laagje stof op was neergedaald. Ze blijven nog steeds overeind. Ik denk: door het directe taalgebruik, de filmische beelden, maar ook door de manier waarop Wolkers een verhaal in elkaar zet. Ieder boek wordt gedragen door details die tientallen keren terugkomen: een straatnaam, een tochtdeur, een opgezette krokodil. Blom
Over de biografie van Jan Wolkers (), waarop neerlandicus Onno Blom in oktober promoveerde, is nogal wat commotie ontstaan.
Achteraf bleek dat de eerste promotiecommissie de dissertatie had afgewezen, waarna – zeer ongebruikelijk – een nieuwe commissie was benoemd, die het academische werkstuk wel goedkeurde. De eerste groep geleerden vond dat Wolkers te weinig ‘in zijn tijd’ werd geplaatst, dat de maatschappelijke en culturele context te veel ontbrak, en dat de volledige concentratie op de hoofdpersoon het boek onvoldoende ‘wetenschappelijk’ maakte.
Het litteken van de dood is inderdaad geen ‘duidende’, maar een ‘inventariserende’ biografie, waarin Blom op basis van het zeer omvangrijke archief van de schrijver en beeldend kunstenaar heel nauwgezet diens leven reconstrueert. Wolkers werd volwassen tijdens de Tweede Wereldoorlog, een periode die hij zelf indringend heeft beschreven in bijvoorbeeld Kort Amerikaans. Maar Blom heeft zich niet verplicht gevoeld om uitgebreid in te gaan op de Duitse bezetting van Nederland, omdat hij er waarschijnlijk – en terecht – van uit is gegaan dat wie een biografie van bijna duizend bladzijden over een schrijver en kunstenaar gaat lezen, een redelijk beeld van deze ‘context’ zal hebben.
De mens en de mythe
Bij de uitvaartplechtigheid van Jan Wolkers droeg Remco Campert een gedicht aan zijn overleden vriend voor met als slotregels: ‘niet denken aan de dood/ maar eerder aan het leven/ zoals jij het vierde/ uitbundig en voorbeeldig’.
Uitbundig en in menig opzicht voorbeeldig is ook de beschrijving van dat levensfeest door Onno Blom. Op Het litteken van de dood valt als biografie wel een en ander af te dingen, maar het bereikt toch een ultiem doel van elke biograaf: het is zelf een kunstwerk dat alle werken van de beeldhouwer/schilder/schrijver Jan Wolkers in hun onderlinge samenhang betekenis geeft.
Voor alles was Wolkers () een levenskunstenaar, die zijn zelf gekozen biograaf inzicht verschafte in de wijze waarop hij het leven naar zijn hand heeft willen zetten. Zijn complete archief, inclusief dagboeken, intieme correspondentie en stiekeme opnamen van gesprekken, stelde hij ter beschikking. Het heeft een boek opgeleverd dat het verzamelde oeuvre van de schrijver overstijgt en bij integrale lezing soortgelijke sensaties oproept als Wolkers’ beste verhalen, romans en essays.
Met nadruk zeg ik: integrale lezing. Evenmin als bij Wolkers’ romans heeft het zin om uit dit zorgvuldig gecomponeerde levensverhaal een paar krenten te pikken en daar al dan niet
Het litteken van de dood
Dat geeft een goed beeld van hoe hij tot zijn werken komt
[Recensie] Toen was hij er ineens; de vuistdikke biografie van Jan Wolkers, Het litteken van de dood, door Onno Blom. Ik wist dat hij er aan zat te komen, dat Blom er 10 jaar aan had gewerkt en ik keek er wel naar uit. Waarom? Ik heb maar één boek van Wolkers gelezen en twee films gezien die op zijn boeken zijn gebaseerd. Maar ik was bekend met zijn kunstwerken en ik heb het altijd een markant figuur gevonden, hij was vaak in de media te vinden. Daarom wilde ik die kleine pagina’s graag lezen.
Toch had het boek bijna niet nu verschenen, er was nogal wat om te doen. Blom zou op de biografie promoveren, maar het manuscript werd in eerste instantie afgewezen door de promotiecommissie. Blom zou te dicht bij zijn hoofdpersoon zijn gebleven en te weinig de tijdsgeest hebben beschreven waarin Wolkers acteerde. Dat is een opvatting, maar de manier van schrijven van Blom is dat ook, dus werd de commissie ontbonden en werd er een nieuwe aangesteld, die wel akkoord ging (overigens geheel volgens de regels). Voilà, het boek kon toch uitgebracht worden, tien jaar na het overlijden van Wolkers.
Blom had de opdracht van Wolkers zelfs gekregen en had de beschikking over zijn uitgebreide archie
Nieuws: Biografie Jan Wolkers krijgt slechts drie ballen in NRC Handelsblad
Drie ballen, meer heeft recensent Thomas de Veen er niet voor over in NRC Handelsblad. De biografie van Onno Blom over Jan Wolkers kreeg eerder ook al een mager onthaal in de Volkskrant door Arjan Peters. Ook de kritiek van De Veen liegt er niet om en ligt in het verlengde van de kritiek van Peters:
Zo loop je in Het litteken van de dood steeds aan tegen de keerzijde van Bloms show-don’t-tell: je snakt soms naar zijn duiding, zijn interpretatie, naar scheiding van man, mythe en materiaal, naar wat psychologisering, och, dan in godsnaam maar wat Freud!
En net als Peters loopt De Veen ook met regelmaat tegen een cliché aan:
Zijn beschrijving van hoe het leven van Wolkers zijn weerslag kreeg in zijn literatuur, bevat niet alleen geregeld een oubollig cliché (‘Daar sloeg hij de spijker op z’n kop’), maar getuigt ook van een opmerkelijk bronnengebruik. Dagboekfragmenten en romanpassages worden zonder veel omhaal geïncorporeerd in het historische feitenrelaas, terwijl je voor zo’n gelijkschakeling nou juist een verdediging of interpretatie van de biograaf nodig hebt.
Lees de hele recensie hier.